II Szczep ZHP

Lechu · Administrator

[link widoczny dla zalogowanych]

Rekonstrukcja pedagogii Aleksandra Kamińskiego.

Aleksander Kaminski urodzony 28 stycznia 1903 roku w Warszawie, syn Petroneli z domu Kaźmierczak i Jana, to postać bardzo szeroko identyfikowana. To harcerz, instruktor ZHP, żołnierz AK, autor wielu publikacji, społecznik, pedagog. Jego życie to splot nieskończenie wielu dobrych dla społeczeństwa uczynków rozwijających nasze zdolności i umiejętności. Ja cenię druha „Kamyka” przede wszystkim z dwóch powodów. Jako instruktora ZHP i nauczyciela interesują mnie sprawy rozwoju młodych ludzi pod wpływem organizacji młodzieżowych oraz spojrzenie naszego bohatera na edukację szkolną. Te zagadnienia Kamiński rozwinął bardzo szeroko i wpłynął w ten sposób na dzisiejszy ich wizerunek. Według Słownika języka polskiego pedagogia to: „zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; nauczanie , wychowywanie.” Kwieciński zaś uważa, że pedagogia to „całkowity obszar refleksji o edukacji i praktyki edukacyjnej zarazem.” Pedagogika zaś to nauka zajmująca się wszystkimi tymi dziedzinami czyli pedagogią. W niniejszej pracy postaram się przedstawić poglądy Kamińskiego na sprawy związane z pedagogiką i wychowaniem, oraz jego wizję pedagogii opartą przede wszystkim na pomocy społecznej i pracy pozaszkolnej.
Omawiając wybraną pedagogię chcę przedstawić najważniejsze jej elementy a mianowicie:

v cel ideologii,

v zasady wychowania,

v metodologię,

v rolę wychowawcy i wychowanka.

Celem Kamykowej ideologii było przede wszystkim niesienie pomocy dydaktyczno-wychowawczej wszystkim jej potrzebującym, wykształcenie społeczeństwa dzielnego, tolerancyjnego i sprawiedliwego. Jego przedwojenna pasja to praca w Związku Harcerstwa Polskiego przede wszystkim z najmłodszymi dziećmi w wieku 7-10 lat. To on stworzył tak zwane wilczki, późniejsze zuchy. Starał się powiązać pracę w ZHP z edukacją szkolną, chciał przystosować działalność harcerską do pracy szkoły. Zajął się on również sprawami związanymi z pedagogiką socjalną, szczególnie wtedy gdy spotkał się z doktorem Januszem Korczakiem, odbywając staż w prowadzonym przez niego domu sierot w Warszawie w 1926 roku. Jago powojenne badania dotyczyły głównie pedagogiki czasu wolnego oraz deontologii.
Zasady wychowania, którymi kierował się Kamiński były z goła inne niż znamy z typowej działalności dydaktyczno-wychowawczej w szkole . Mówił on, że „wychowanie nie jest kształtowaniem tylko wyzwalaniem możliwości, które w człowieku tkwią. W każdym coś tkwi, trzeba tylko umieć to wykazać i pomóc to rozwinąć, manipulacja jest stosunkowo łatwa, wychowanie dużo trudniejsze.” Zasady, którymi się kierował w wychowaniu to przede wszystkim wspieranie wychowanka, proponowanie kierunków drogi życiowej, wspieranie jednostki przez środowisko, rozwój jego zdolności i zainteresowań poprzez kółka tematyczne, aktywizowanie osób starszych. Jak powiedział: „fundamentalne przykazania (wychowania) brzmią: zachęta więcej zdziała niż rozkaz, nagroda – więcej niż kara, inspirowanie zróżnicowanej aktywności działania – więcej niż narzucanie, dyrygowanie.”

Kamiński stwierdził: „Sądzę, że pedagogika nie posiada własnej, autonomicznej aparatury badawczej, a swój rozwój zawdzięcza pedagogom z dobrze opanowaną aparaturą pojęć i sposobów badawczych z zakresu filozofii, historii, psychologii bądź socjologii.” Wyznacza on jednak, moim zdaniem, następujące metody wychowawcze:

- wpływ ideałów wychowawczych i wzorców osobowych:
ideały które proponował Kamiński to głównie ideał średniowiecznego rycerza, rewolucjonisty, a wzorce to tacy wielcy ludzie jak: Makarenko, H. Radlińska, J. Piłsudski, R. Baden-Powell (twórca skautingu).

- działalność organizacji pozaszkolnych oraz kółek tematycznych,

- samowychowanie i samokształcenie:
sztuka wychowania polega na rozbudzaniu woli do samowychowania, samokształcenie zaś jest samodzielną świadomie podjętą pracą nad własną osobą, rozwojem własnej wiedzy, umiejętności, poglądów i przekonań.

- partnerstwo:
wychowawca dla wychowanka partnerem, starszym bratem, który pomaga gdy zachodzi taka potrzeba, proponuje, a nie narzuca.

- współzawodnictwo:
rozumiane nie jako niezdrowa rywalizacja i wyścig egoizmów czy ambicji tylko współpraca różnych wartości, wszystkich członków grupy.

- samorząd młodzieży,

Kamiński pojmuje wychowawcę młodzieży jako starszego brata dającego dobre rady. Wiele razy powtarzał, że być wychowawcą młodzieży to dawać, służyć, pomagać, inspirować. Instruktor jest wzorem i opiekunem. „Przeciwieństwem, karykaturą wychowawcy jest wódz, manipulator, który narzuca innym swój sposób myślenia, działania, postępowania.” Zadanie wychowawcy polega na wyzwalaniu w jednostce wszystkiego tego, co w niej najlepsze, wartościowe; na pomocy w samorealizacji, w samourzeczywistnianiu. Jak mówi, wychowawca powinien być pogodnie usposobiony, sprawiedliwy, życzliwy, powinno cechować go umiłowanie zawodu, zapał i udzielanie się kolegom – wychowawcom i wychowankom. Kamiński stworzył tak zwany spis nauczycielskich norm etycznych, w których wymienia: „dobrze uczyć”, „być życzliwym dla dzieci”, „zachowywać się tak jak byś chciał, aby zachowywali się twoi uczniowie”, „ wprowadzać w wartości kultury”. Cechami dobrego wychowanka natomiast są: karność – nie jako tresura i ślepe wykonywanie nakazów tylko uzgodnienie wysiłków dla uzyskania najlepszych wyników; wolność – nie samowola, lecz wewnętrzna konsekwencja i nieugiętość. W dobrym wychowaniu nie ma przymusu bez swobody i swobody bez przymusu. Opisywany pedagog uważa, że wychowankowie sami powinni wziąć w swe ręce naukę szkolną i domową. „Nie nauczycielstwo, lecz wy sami (...) poczuwajcie się do odpowiedzialności za stan szkoły i nauczania.” Świadectwem tego jest silne dążenie Kamińskiego do rozwoju w szkołach samorządów uczniowskich i wszelkich przejawów samorządności. Opisuje to w pracy „Samorząd młodzieży jako metoda wychowawcza” z 1965 roku.

Kamiński zawsze interesował się tym, jak się rodzi, tworzy dzielność człowieka. Według niego prawdziwa dzielność zawsze idzie w parze z cnotą. Zawiera w sobie umiar, panowanie nad sobą i sprawiedliwość. Mówił „dzielność jest fundamentem charakteru, a tylko ludzie z charakterem mogą zbudować lepszy świat.” Identyfikował się on z greckim podejściem do tego zagadnienia. Rola pedagoga, instruktora sprowadza się według niego do odpowiedzi jak pomagać ludziom aby rozwijać w nich dzielność. Napisał o tym w swej pracy „Narodziny dzielności”. Inne zagadnienie, którym interesował się Kamyk, to tolerancja. Wynika ona z faktu, że człowiek powinien uczyć się od innych ich podejścia do życia i tolerować wszelkie odmienne zachowania. Ciekawe i moim zdaniem bardzo trafne podejście miał autor odnośnie pedagogiki. Podczas wywiadu w 1973 roku stwierdził on iż: „Pedagogika przed wielu laty trafiła na uniwersytety. To dobrze ale i niebezpiecznie zarazem. Dobrze, bo rozwój tej dziedziny nauki jest konieczny. Ale istnieje również wiele niebezpieczeństw wynikających po prostu z kompleksów pedagogów, pracowników nauki wobec tradycji, dorobku innych nauk, matematyki, fizyki, chemii. Stąd chyba bierze się scjentyzm części pedagogów, operowanie „naukowo” niekomunikatywnym językiem, mało zrozumiałym dla przeciętnego wychowawcy (...) nawet największa teoretyczna wiedza pedagogiczna nie tworzy wychowawcy jeśli nie posiada on, oprócz talentu, iskry bożej, także umiejętności z zakresu techniki wychowawczej nabytej w toku praktyki”.
Życie Aleksandra Kmińskiego przepojone było ciężką pracą nad tym co lubił robić najbardziej. W zakresie pedagogiki społecznej otrzymał doktorat honoris causa a następnie tytuł profesora Uniwersytetu Łódzkiego, był kierownikiem katedry pedagogiki społecznej UŁ oraz autorem wielu nagradzanych publikacji i książek. Nawet na emeryturze nie przestał zajmować się pedagogiką, był sprawny do ostatnich swoich dni czyli do 15 marca 1978 roku, kiedy to zmarł w Warszawie po ciężkiej operacji. Co rok w rocznicę jego śmierci na cmentarzu powąsowskim spotykają się tysiące dzieci i młodzieży aby uczcić jego pamięć i podziękować za wszystko co robił dla naszego społeczeństwa i narodu.

phm. Leszek Ćwikła
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bibliografia:
1. A. Kamiński, Myśli o Polsce i wychowaniu, A. Janowski (red.), Warszawa 2003.
2. B. Wachowicz, Wierna rzeka harcerstwa t. II, Kamyk na szańcu – gawęda o druhu Aleksandrze Kamińskim w stulecie urodzin, Warszawa 2002
3. Słownik języka polskiego t. II, M. Szymczak (red.), Warszawa 1979.
4. W. Okoń, Słownik pedagogiczny,